RECENSIE DE JAPANSE MINNAAR - ISABEL ALLENDE

"Allende heeft het in de vingers om geschiedenis, feiten en fictie perfect met elkaar te verweven in verhalen die boeien en na-echoën. "

Aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog (1939) wordt de jonge Poolse Alma, ze is dan pas acht jaar oud, door haar ouders naar familie in de Verenigde Staten gestuurd. Ze beseft dan nog niet dat ze hen nooit meer zal zien en haar leven een andere wending krijgt.

Bij haar rijke Joods-Amerikaanse familie wordt ze als één van hen opgenomen in hun grote huis op Sea Cliff, waar ze op enkele onderbrekingen na, zeventig jaar zal doorbrengen. Ze klampt zich de eerste dag al vast aan haar neef Nathaniel, die haar steun en toeverlaat wordt. Wanneer ze Ishimei, de jongste zoon van hun sympathieke Japanse tuinman Takao Fukuda leert kennen, ontluikt zich een beginnende liefde, die ruw verstoord wordt door de internering van de Japanners, die van de éne op de andere dag als staatsvijanden worden beschouwd. Als klap op de vuurpijl kondigt Nathaniel aan te gaan studeren in een andere stad.

"Alma vatte Nathaniels beslissing om naar Harvard te gaan als een persoonlijke belediging op en voegde haar neef toe aan de lijst van dierbaren die haar in de steek hadden gelaten: eerst haar broer en haar ouders, daarna Ishimei en nu hij. Blijkbaar was het haar lot de personen te verliezen van wie ze het meest hield."

Na jaren van afstand ontmoet ze Ishimei weer en worden ze in het geheim elkaars geliefden. Interraciale relaties werden nog niet alom geaccepteerd in de samenleving en ondanks haar diepe liefde voor Ishimei trouwt Alma met Nathaniel, met wie ze een pijnlijk geheim deelt. Hun levens zijn voor altijd vervlochten.

Als bejaarde dame kijkt Alma vanuit haar plek in Lark House, een bejaardencentrum, terug op haar roerige (liefdes)leven. Haar begeleidster Irina, een jonge vrouw uit Moldavië en haar kleinzoon Seth staan haar bij. Seth is bezig een boek over zijn familie te schrijven en kan de hulp van Irina, die met haar eigen geheim uit haar verleden kampt, goed gebruiken, niet in het minst omdat ze hem stilletjes aan zeer dierbaar is geworden. Samen ontrafelen ze het geheime liefdesleven van Alma.

Dit is in zeer kort bestek de lijn van het verhaal. Isabel Allende heeft een fictieve liefdesgeschiedenis tegen de achtergrond van de afschuwelijke gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog neergezet waarin verbondenheid tussen mensen en geheimen centraal staan.


Dat Allende dol is op mystiek komt ook hier weer naar voren, zij het wel in beperktere mate dan in Het huis met de geesten, dat er strak van staat. Ik ben al jaren liefhebber van haar boeken en vind het bijzonder fijn dat ik haar zondag 18 oktober mag zien en horen spreken in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag.

Allende heeft het in de vingers om geschiedenis, feiten en fictie perfect met elkaar te verweven in verhalen die boeien en na-echoën. Ze beschrijft heel fraai en scherp het gezichtspunt van de eerste generatie Japanners in Amerika, die met smart constateerden dat hun kinderen de individualistische waarden, materialistische en botte gedrag van de Amerikanen nastreefden. Bitter stelden ze vast dat dat de prijs was die je betaalde voor je verblijf in Amerika. Hun harde leven in de interneringskampen gaat ook niet aan je voorbij. Dit aspect van de tweede wereldoorlog staat in de literatuur vaak in de schaduw van de gruwelijke Jodenvervolging.

Zoals de titel doet vermoeden is de rode draad in De Japanse minnaar 'de liefde'. De liefde in vele facetten, ook de soort die het aardse overstijgt. Dat liefde niet alleen tussen mensen is, blijkt uit Alma's genegenheid voor haar kat Neko, die onvervangbaar is.

Voorafgaand aan het verhaal staat deze pakkende poëzie die de intensiteit van Alma's en Ishimei's liefde treffend weergeeft:  

 'Ga niet weg, schuwe schim van mijn geliefde,
Toverbeeld dat ik bovenal adoreer,
Wonderschone illusie voor wie ik graag zou sterven,
Zoete fantasie waarnaar ik bij leven al smacht.
                                                                               - Sor Juana Inés de la Cruz -

Verrassend dat Allende dit gegeven vanuit zoveel invalshoeken weet te brengen, ik heb het verhaal als een film voor me zien afspelen. Ze heeft de personages en hun ontwikkeling in aparte hoofdstukjes beschreven, waarbij ze de onderliggende samenhang niet uit het oog heeft verloren. De ontwikkeling van de personages, de terugblikken middels brieven van Ishimei, het (over)leven van Japanners in interneringskampen, het ontrafelen van geheimen ... genoeg om je uren te verliezen in dit boek. En daar waar ik dacht dat het verhaal al ontroerend genoeg was, zorgde een sublieme wending naar het einde voor een verrassende ontknoping en vervlechting die vloeiend tot een kloppend eind samenkomen.

DE JAPANSE MINNAAR - ISABEL ALLENDE
Oorspronkelijke titel: El amante japonés
Nederlandse vertaling: Henk van den Heuvel
Genre: Roman
Uitgeverij:  Wererldbibliotheek
Uitgave: Paperback, 319 pagina's
2015

Over de auteur

Isabel Allende (1942) is een van de grootste auteurs van onze tijd. In 2014 ontving zij uit handen van Barack Obama de hoogste onderscheiding die een staatsburger in de VS ten deel kan vallen, de 'Presidential Medal of Freedom'. Bij die gelegenheid zei hij tegen haar: 'Blijf schrijven om het verleden vast te leggen. Blijf schrijven over wat niet vergeten mag worden.' De Japanse minnaar leest als haar antwoord op zijn aansporing.